Zniesławienie, pomówienie – czym jest? Jak dochodzić swoich roszczeń?

Czym jest zniesławienie? Zniesławienie to przestępstwo godzące w cześć i dobre imię, określone w art. 212 Kodeksu karnego. Istotę zniesławienia stanowi pomówienie o takie postępowanie lub właściwości, które mogą pokrzywdzonego poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.

Pokrzywdzonym mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz instytucje i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (np. spółka jawna, stowarzyszenie, partia polityczna). Pomówienie może być zrealizowane nie tylko ustnie, lecz także pisemnie oraz m.in. za pomocą druku, rysunku, przy użyciu technicznych środków przekazu informacji (np. telefon, Internet). Pomówienie musi dotyczyć postępowania (np. pomawianie kogoś o to, że popełnił przestępstwo lub prowadzi niemoralny tryb życia) lub właściwości (np. alkoholizm, narkomania, zboczenie płciowe, choroba psychiczna), które mogą poniżyć daną osobę w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.

Ważne: nie ma znaczenia, czy pomówienie ostatecznie doprowadziło do poniżenia w opinii publicznej lub naraziło na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Liczy się sam fakt dokonania pomówienia. Nie jest też konieczne, aby sam pomawiający był źródłem zniesławiających wiadomości. Wystarczy, aby pomawiał na podstawie wiadomości otrzymanych od osób trzecich, byleby jego zamiarem było zniesławienie pokrzywdzonego.

Zniesławienie stanowi przestępstwo umyślne, a zatem może być popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym. Sprawca musi mieć zamiar poniżenia kogoś w opinii publicznej lub narażenia na utratę zaufania, bądź przewidując, że jego działanie może do tego doprowadzić – godzić się na nie.

Dla odpowiedzialności karnej za zniesławienie istotną kwestią jest to, czy mamy do czynienia z pomówieniem uczynionym publicznie, czy niepublicznie. Nie ma przestępstwa zniesławienia (212 § 1 k.k.), jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy. Natomiast jeżeli sprawca czynu pomawia publicznie, wówczas odpowiada niezależnie od tego, czy głoszony przez niego zarzut był prawdziwy, czy nie.

„Działanie publiczne oznacza działanie w taki sposób, że może się z nim zetknąć bliżej nieoznaczona liczba nieokreślonych bliżej osób” – Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 5 czerwca 2013 r. III KK 387/12.

Kiedy sprawca nie będzie odpowiadał za przestępstwo?

Nie popełnia przestępstwa zniesławienia (art. 212 § 1 lub 2), kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut:

• dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną
• służący obronie społecznie uzasadnionego interesu.

Zniesławienie w Internecie

Zgodnie z Art. 212 § 2 k.k. pomawianie za pomocą środków masowego komunikowania stanowi typ kwalifikowany przestępstwa zagrożony surowszą sankcją karną, a w najpoważniejszych przypadkach nawet karą pozbawienia wolności w wysokości do jednego roku.

Należy pamiętać, że anonimowość w Internecie jest jedynie pozorna (chyba że dokonuje się czynności ukrywających, zmieniających IP). Jednakże zwykły Kowalski w razie pomawiania przez niego w Internecie może być namierzony właśnie poprzez adres IP.

Jak dochodzić swoich roszczeń?

Pokrzywdzony ma możliwość wyboru jednej z dróg: karnej lub cywilnej – może także korzystać z nich równolegle.

Jak wnieść sprawę karną o zniesławienie?

Przestępstwo zniesławienia ścigane jest z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że osoba pokrzywdzona sama wnosi akt oskarżenia, a następnie uczestniczy w postępowaniu jako oskarżyciel prywatny.

Opracowanie:
Kancelaria Adwokacka Adwokat Bartosz Krycki