Odpowiedzialność szpitala za naruszenie praw pacjenta

Przestrzeganie praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie jest satysfakcjonujące. Wniosek taki wynika wprost z rocznego sprawozdania Rzecznika Praw Pacjenta dotyczącego przestrzegania praw pacjenta za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 roku. Prawa pacjenta są notorycznie łamane.

Prawa pacjenta określone zostały przez ustawę z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Jest to katalog zamknięty. Obowiązek przestrzegania praw pacjenta spoczywa przede wszystkim na podmiotach udzielających świadczeń zdrowotnych (szpitale, przychodnie, poradnie itp.), osobach wykonujących zawód medyczny (lekarze, pielęgniarki, położne, ratownicy medyczni) oraz innych osobach uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych (opiekunki medyczne, technicy RTG).

Zawinione naruszenie praw pacjenta może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą placówki medycznej. Pacjent może zgłosić roszczenie o zapłatę określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia.

Prawo do świadczeń zdrowotnych

Jest podstawowym prawem pacjenta. Obejmuje swoją treścią prawo do świadczeń zdrowotnych (badania, leczenie) odpowiedniej jakości i zgodnych z aktualną wiedzą medyczną.

Przejawem naruszenia prawa do świadczeń zdrowotnych jest udzielanie pacjentom świadczeń bez dołożenia należytej staranności, brak niezwłocznego udzielenia świadczeń zdrowotnych z uwagi na stan zagrożenia zdrowia i życia oraz udzielanie świadczeń zdrowotnych niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną.

Prawo do dokumentacji medycznej

Proces leczenia pacjenta powinien zostać właściwie udokumentowany. Dokumentacja medyczna powinna być prowadzona rzetelnie i w sposób czytelny. Ma to niezwykle istotne znaczenia dla potrzeb kontynuacji leczenia przez innego lekarza lub placówkę medyczną. Dokumentacja medyczna pełni przede wszystkim funkcję informacyjną. Wpis dokonany w dokumentacji nie może być z niej usunięty, a jeżeli został dokonany błędnie, skreśla się go i zamieszcza adnotację o przyczynie błędu oraz datę i oznaczenie osoby dokonującej adnotacji.

Przejawem naruszenia prawa do dokumentacji medycznej jest jej nieprawidłowe prowadzenie, w tym nieczytelność, uchybienia w zakresie przechowywania dokumentacji medycznej, nieprawidłowe stosowanie przepisów dotyczących udostępniania dokumentacji medycznej oraz czas realizacji wniosków o jej udostępnienie.

Prawo do informacji i do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego

Prawo do informacji obejmuje swoim zakresem prawo do uzyskania przystępnej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Ważnym aspektem jest, aby informacja przedstawiona została w sposób „przystępny”, „odpowiedni”, zrozumiały dla konkretnego pacjenta.

Bez właściwej informacji o stanie zdrowia pacjent nie jest w stanie podjąć „świadomej” zgody na udzielenie określonego świadczenia zdrowotnego. Pacjent, wyrażając świadomą zgodę, z jednej strony znosi bezprawność podejmowanych wobec niego interwencji medycznych, z drugiej zaś akceptuje ryzyko związane z udzieleniem świadczenia zdrowotnego.

Prawo do poszanowania godności i intymności

Udzielanie świadczeń zdrowotnych bardzo często wkracza w intymną sferę życia pacjenta. Zadaniem placówki medycznej i jej personelu jest, aby ingerencja ta przebiegała w okolicznościach minimalizujących poczucie dyskomfortu i wstydu po stronie pacjenta. Wymaga to właściwego podejścia personelu medycznego do pacjenta, odpowiednich warunków lokalowych oraz umożliwienia pacjentom, na ich życzenie, aby podczas udzielania im świadczeń zdrowotnych była obecna osoba bliska.

Prawo to obejmuje również prawo do leczenia bólu.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

Pacjent ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Kontakt osobisty realizowany jest przede wszystkim poprzez odwiedziny pacjenta w placówce medycznej przez osoby dla niego bliskie. Odwiedzin tych nie można zabraniać.

Prawo do tajemnicy informacji

Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Dotyczy to przede wszystkim informacji o stanie zdrowia pacjenta.

Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem nie ma zastosowania jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób, pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy (rodzice, opiekun prawny) wyrazili na to zgodę albo gdy zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

Pacjent ma prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie placówki medycznej, która ma obowiązek zabezpieczenia tych przedmiotów oraz prowadzenia księgi depozytów.

Prawo do opieki duszpasterskiej

Pacjent ma prawo do uzyskania każdej formy opieki duchowej o wymiarze religijnym, właściwej dla danego kościoła czy związku wyznaniowego. Placówka medyczna powinna przeznaczyć jedno z pomieszczeń na kaplicę lub do wykonywania w nim praktyk religijnych.

Opracował:
Maciej Nowakowski
Kancelaria Radcy Prawnego i Doradcy Podatkowego Maciej Nowakowski