Ignorantia iuris nocet – czyli o tym, jak nieznajomość prawa szkodzi

O tym, że nieznajomość prawa szkodzi, wie chyba każdy. Problem polega jednak na tym, że wielość regulacji prawnych, istniejących w polskim systemie prawnym, rodzi trudności nawet po stronie profesjonalistów w tej dziedzinie, nie wspominając już o osobach, które nie posiadają wykształcenia prawnego. Jak zatem uniknąć konsekwencji i błędów wynikających z tej nieznajomości? Najprostszym, choć zarazem generującym dodatkowe koszty, rozwiązaniem jest skorzystanie z usług profesjonalisty z dziedziny prawa. Co jednak zrobić i na co zwrócić szczególną uwagę, gdy rodzaj czynności prawnej, ograniczenia czasowe lub finansowe, nie pozwalają nam na skorzystanie z takiej pomocy?

Sytuacje, które mogą rodzić negatywne konsekwencje natury prawnej i finansowej, są bardzo zróżnicowane i wynikają z licznych źródeł. Dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na najbardziej typowe źródła ewentualnych problemów natury prawnej:

• umowa cywilnoprawna – a precyzując, jej podpisanie bez dokładnego zapoznania się z jej treścią lub pomimo niezrozumienia jej zapisów. Jedynym sposobem na uniknięcie ewentualnych problemów jest dokładne przeanalizowanie poszczególnych jej zapisów, a w przypadku stwierdzenia, że niektóre z nich są niezrozumiałe, wyjaśnienie ich treści z kontrahentem i ewentualne ich doprecyzowanie lub zmiana. Należy jednak pamiętać, iż w umowach bada się raczej zamiar stron i cel umowy, aniżeli jej dosłowne brzmienie. Podstawą do wykazania tych okoliczności jest przedłożenie odpowiedniej dokumentacji obrazującej proces negocjacyjny przed podpisaniem umowy;
• wzorce umowne (ogólne warunki umów, regulaminy) – obszerność tych regulacji prawnych bardzo często utrudnia, a czasami wręcz uniemożliwia dokładne zapoznanie się z ich treścią przed podpisaniem umowy. Należy jednak pamiętać, że w przypadku występowania przy zawieraniu takiej umowy w charakterze konsumenta jesteśmy chronieni przez liczne przepisy ustawowe, jak i przez właściwe organy państwowe, które czuwają nad poszanowaniem praw konsumenta. W przypadku sporu sądowego opartego na umowie zawierającej klauzule niedozwolone wystarczające jest podniesienie zarzutu abuzywności określonych zapisów umowy. Jeżeli sąd uzna określony zapis umowy za abuzywny, uznać należy, iż zapis ten nigdy nie obowiązywał konsumenta, co w konsekwencji skutkuje złagodzeniem, a nawet zniesieniem negatywnych konsekwencji związanych z zawartą umową;
• odpowiednia dokumentacja – należy pamiętać, że najpewniejszą formą potwierdzenia określonej okoliczności faktycznej jest forma pisemna, a najpewniejszym sposobem zapłaty jest przelew bankowy. Bez odpowiedniego dokumentu potwierdzającego przekazanie lub otrzymanie środków pieniężnych, wydanie lub odebranie rzeczy, czy też zawarcie danej umowy lub umowy o określonej treści, wykazanie tych okoliczności na etapie postępowania sądowego może okazać się znacznie utrudnione, a czasami niemożliwe;
• odpowiednia staranność w postępowaniu sądowym – obecne przepisy procedury cywilnej nakładają obowiązek powołania wszelkich dowodów dla wykazania zasadności zgłoszonych wniosków i twierdzeń już w pierwszym piśmie procesowym. Obowiązek ten dotyczy nie tylko podmiotów profesjonalnych, ale i osób niebędących profesjonalistami. Uchybienie ww. obowiązkom może prowadzić nie tylko do pominięcia przy wyrokowaniu określonych dowodów, ale ze względu na niewykazanie przedstawionych postulatów, nawet do przegrania procesu sądowego.

Reasumując, najprostszym sposobem uniknięcia ewentualnych problemów natury prawnej jest skorzystanie z pomocy profesjonalistów z dziedziny prawa lub z pomocy podmiotów wyznaczonych do ochrony interesów określonych kategorii osób. Jeżeli jednak zrezygnowałeś z takiej pomocy i podjąłeś decyzję o samodzielnym prowadzeniu swoich interesów, pamiętaj, by postępować bardzo rozważnie przy podejmowaniu istotnych decyzji, w szczególności takich, które rodzą po Twojej stronie określone obowiązki o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Odpowiednie przygotowanie przed zawarciem umowy, wnikliwa jej analiza, jak i udokumentowanie procesu poprzedzającego zawarcie umowy (negocjacje), etapu jej realizacji (odpowiednie protokoły, pokwitowania, oświadczenia na piśmie), jak i okoliczności zaistniałych po jej zakończeniu, mogą uchronić przed negatywnymi skutkami nieuczciwych lub nieprawidłowych działań innych podmiotów.

Opracował:
Grzegorz Sierka
Kancelaria Radcy Prawnego Grzegorz Sierka